Тұз мөлшерін қалыпты ұстау несімен пайдалы?
Тұз біздің күнделікті мәзірімізге кіреді, бірақ бұл өнімдерді қалыпты мөлшерде тұтыну керек, өйткені тұздың артық мөлшері адам денсаулығына зиян тигізеді.
Тұз ағзаға су балансын сақтау, жүйке импульстарының толық берілуі үшін қажет, сонымен қатар бұл өнім релаксация мен бұлшықеттің жиырылу процесіне әсер етеді. Алайда, тұзды шамадан тыс тұтыну қан қысымының жоғарылауына, жүрек-тамыр ауруларына, бүйрек ауруларына әкеледі және тіпті асқазан қатерлі ісігі мен астмаға әкелуі мүмкін. Жылдар бойы артық пайдаланылған тұз остеопорозға әкелуі мүмкін (омыртқаның қисықтығы және өркештің пайда болуы).
Тұз ағзадағы суды сақтайды, оның көп мөлшері май тінінде «сақталады», бұл көзішілік қысымның жоғарылауына және катарактаның дамуына әкелуі мүмкін. Тұз қабылдауды үштен бірге төмендетудің арқасында инсульт пен инфаркттан болатын өлім-жітім 80%-ға азаяды.
Адам үшін физиологиялық норма — күніне 5 г тұз. Бұл бір шай қасық. Орташа алғанда, адам күніне 9-10 грамм тұз тұтынады. Тұзды қабылдауды бақылау және тұзды тұтынуды азайтуға көмектесетін қарапайым ережелерді сақтау қажет.
Адамға натрий мен хлор ғана емес, сонымен қатар магний, темір, кальций, бром, йод, күкірт және т.б. бар тұз қажет, сондықтан тұзды таңдағанда табиғи қоңыр немесе қызыл реңктері бар тазартылмаған тұзға және натрий мен хлордан ғана емес, басқалардан да тұратын табиғи тасқа артықшылық беру керек тұздардың дәмін сақтап, денені қажетті минералдармен қамтамасыз етеді.
Тұздың көп мөлшері бастапқыда жануарлардан алынатын өнімдерде кездеседі — ет, балық, жұмыртқа. Көкөністер мен жемістерде әлдеқайда аз (тек шпинат, балдыркөк, қызыл қырыққабат және қызылша қоспағанда).
Көкөністерге дәм беру үшін лимон шырынын, сарымсақты, жасыл пиязды, сірке суын, желкек, дәмдеуіштер мен шөптерді қолдануға болады. Тамақтану кезінде тағамды тұздамауға тырысыңыз. Әсіресе соя тұздығында тұз көп. Бір ас қасықта 0,9 грамм тұз бар. Төмен тұзды соя соусын сатып алуға тырысыңыз немесе оны сумен сұйылтыңыз. Тұздың ағзаға теріс әсерін бейтараптандыру үшін калий мен магнийге бай тағамдарды (кептірілген өрік, мейіз, қара өрік, банан, күріш, бұршақ, кебек, теңіз балдыры, асқабақ пен зығыр тұқымдары, кешью мен қыша) көп жеңіз.
Пісіру процесіне бірнеше қарапайым өзгерістер енгізу арқылы тұзды тұтынуды 20% төмендетуге болады:
— тағамды піскен соң тұздаңыз, бұл макарон, көкөніс немесе күріш пісіретін суға да қатысты.
— сорпалар дайындау кезінде сорпа текшелерін пайдаланбаңыз (олардың құрамында көп мөлшерде тұз бар).
— ыдысқа дәмдеуіш қоспас бұрын, жапсырманы мұқият оқып шығыңыз. Көптеген дайын дәмдеуіштердің құрамында тұз бар.
— тұздығы жоғары дайын тұздықтардан бас тартыңыз (кетчуп, соя соусы, Француз қышасы және т.б.).
— ас ішетін үстелден тұзды алып тастаңыз. Біраз уақыттан кейін дұрыс әдет пайда болады. Кейбір тағамдар, тіпті ең аз мөлшерде тұз болса да, тұздалған болып көрінеді.
Тұзды артық тұтыну денсаулыққа зиянын тигізеді және осы пайдалы кеңестерді қолдана отырып, дұрыс тамақтану жолын бастауға кеңес береміз.
Н.Утегенов,
Алға аудандық санитариялық-эпидемиолоргиялық
бақылау басқармасының басшысы